tipitaka2500.github.io

2.1.2 Dhammuddhaccavāraniddesa

Yuganaddhavagga

Yuganaddhakathā

Dhammuddhaccavāraniddesa

6. 1365 Kathaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti? Aniccato manasikaroto obhāso uppajjati, obhāso dhammoti obhāsaṃ āvajjati, tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati—  “dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati. Tassa maggo sañjāyatī” ti kathaṃ maggo sañjāyati…pe…  evaṃ maggo sañjāyati, evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.

1366 Aniccato manasikaroto ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, “nikanti dhammo”ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati—  “dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati. Tassa maggo sañjāyatī ”ti. Kathaṃ maggo sañjāyati…pe…  evaṃ maggo sañjāyati, evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.

1367 Dukkhato manasikaroto…pe…  anattato manasikaroto obhāso uppajjati…pe…  ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, “nikanti dhammo”ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso anattato upaṭṭhānaṃ, aniccato upaṭṭhānaṃ, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati—  “dhammuddhaccaviggahitamānaso…pe…  evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti”.

1368 Rūpaṃ aniccato manasikaroto…pe…  rūpaṃ dukkhato manasikaroto…  rūpaṃ anattato manasikaroto…  vedanaṃ…pe…  saññaṃ…  saṅkhāre…  viññāṇaṃ…  cakkhuṃ…pe…  jarāmaraṇaṃ aniccato manasikaroto…pe…  jarāmaraṇaṃ dukkhato manasikaroto, jarāmaraṇaṃ anattato manasikaroto obhāso uppajjati…pe…  ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, “nikanti dhammo”ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso. Jarāmaraṇaṃ anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Jarāmaraṇaṃ aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, jarāmaraṇaṃ dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati—  “dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti. So samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati. Tassa maggo sañjāyatī ”ti. Kathaṃ maggo sañjāyati…pe…  evaṃ maggo sañjāyati. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti. Evaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti.

7.

1369 Obhāse ceva ñāṇe ca,
pītiyā ca vikampati;
Passaddhiyā sukhe ceva,
yehi cittaṃ pavedhati.

1370 Adhimokkhe ca paggāhe,
upaṭṭhāne ca kampati;
Upekkhāvajjanāya ceva,
upekkhāya ca nikantiyā.

1371 Imāni dasa ṭhānāni,
paññā yassa pariccitā;
Dhammuddhaccakusalo hoti,
na ca sammoha gacchati.

1372 Vikkhipati ceva kilissati ca,
Cavati cittabhāvanā;
Vikkhipati na kilissati,
Bhāvanā parihāyati.

1373 Vikkhipati na kilissati,
Bhāvanā na parihāyati;
Na ca vikkhipate cittaṃ na kilissati,
Na cavati cittabhāvanā.

1374 Imehi catūhi ṭhānehi cittassa saṅkhepavikkhepaviggahitaṃ dasa ṭhāne sampajānātīti.

1375 Yuganaddhakathā niṭṭhitā.