tipitaka2500.github.io

21.1.2 Mahāhaṃsajātaka

Asītinipāta

Cūḷahaṃsavagga

Mahāhaṃsajātaka

89.

860 “Ete haṃsā pakkamanti,
vakkaṅgā bhayameritā;
Harittaca hemavaṇṇa,
kāmaṃ sumukha pakkama.

90.

861 Ohāya maṃ ñātigaṇā,
ekaṃ pāsavasaṃ gataṃ;
Anapekkhamānā gacchanti,
kiṃ eko avahīyasi.

91.

862 Pateva patataṃ seṭṭha,
natthi baddhe sahāyatā;
Mā anīghāya hāpesi,
kāmaṃ sumukha pakkama”.

92.

863 “Nāhaṃ dukkhaparetopi,
dhataraṭṭha tuvaṃ jahe;
Jīvitaṃ maraṇaṃ vā me,
tayā saddhiṃ bhavissati.

93.

864 Nāhaṃ dukkhaparetopi,
dhataraṭṭha tuvaṃ jahe;
Na maṃ anariyasaṃyutte,
kamme yojetumarahasi.

94.

865 Sakumāro sakhā tyasmi,
sacitte casmi te ṭhito;
Ñāto senāpati tyāhaṃ,
haṃsānaṃ pavaruttama.

95.

866 Kathaṃ ahaṃ vikatthissaṃ,
ñātimajjhe ito gato;
Taṃ hitvā patataṃ seṭṭha,
kiṃ te vakkhāmito gato;
Idha pāṇaṃ cajissāmi,
nānariyaṃ kattumussahe”.

96.

867 “Eso hi dhammo sumukha,
yaṃ tvaṃ ariyapathe ṭhito;
Yo bhattāraṃ sakhāraṃ maṃ,
na pariccattumussahe.

97.

868 Tañhi me pekkhamānassa,
bhayaṃ na tveva jāyati;
Adhigacchasi tvaṃ mayhaṃ,
evaṃ bhūtassa jīvitaṃ”.

98.

869 Iccevaṃ mantayantānaṃ,
Ariyānaṃ ariyavuttinaṃ;
Daṇḍamādāya nesādo,
Āpatī turito bhusaṃ.

99.

870 Tamāpatantaṃ disvāna,
Sumukho atibrūhayi;
Aṭṭhāsi purato rañño,
Haṃso vissāsayaṃ byathaṃ.

100.

871 “Mā bhāyi patataṃ seṭṭha,
na hi bhāyanti tādisā;
Ahaṃ yogaṃ payuñjissaṃ,
yuttaṃ dhammūpasaṃhitaṃ;
Tena pariyāpadānena,
khippaṃ pāsā pamokkhasi”.

101.

872 Tassa taṃ vacanaṃ sutvā,
sumukhassa subhāsitaṃ;
Pahaṭṭhalomo nesādo,
añjalissa paṇāmayi.

102.

873 “Na me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā,
bhāsanto mānusiṃ dijo;
Ariyaṃ bruvāno vakkaṅgo,
cajanto mānusiṃ giraṃ.

103.

874 Kiṃ nu tāyaṃ dijo hoti,
mutto baddhaṃ upāsasi;
Ohāya sakuṇā yanti,
kiṃ eko avahīyasi”.

104.

875 “Rājā me so dijāmitta,
senāpaccassa kārayiṃ;
Tamāpade pariccattuṃ,
nussahe vihagādhipaṃ.

105.

876 Mahāgaṇāya bhattā me,
mā eko byasanaṃ agā;
Tathā taṃ samma nesāda,
bhattāyaṃ abhito rame”.

106.

877 “Ariyavattasi vakkaṅga,
yo piṇḍamapacāyasi;
Cajāmi te taṃ bhattāraṃ,
gacchathūbho yathāsukhaṃ”.

107.

878 “Sace attappayogena,
ohito haṃsapakkhinaṃ;
Paṭigaṇhāma te samma,
etaṃ abhayadakkhiṇaṃ.

108.

879 No ce attappayogena,
ohito haṃsapakkhinaṃ;
Anissaro muñcamamhe,
theyyaṃ kayirāsi luddaka”.

109.

880 “Yassa tvaṃ bhatako rañño,
kāmaṃ tasseva pāpaya;
Tattha saṃyamano rājā,
yathābhiññaṃ karissati”.

110.

881 Iccevaṃ vutto nesādo,
hemavaṇṇe harittace;
Ubho hatthehi saṅgayha,
pañjare ajjhavodahi.

111.

882 Te pañjaragate pakkhī,
ubho bhassaravaṇṇine;
Sumukhaṃ dhataraṭṭhañca,
luddo ādāya pakkami.

112.

883 Harīyamāno dhataraṭṭho,
sumukhaṃ etadabravi;
“Bāḷhaṃ bhāyāmi sumukha,
sāmāya lakkhaṇūruyā;
Asmākaṃ vadhamaññāya,
athattānaṃ vadhissati.

113.

884 Pākahaṃsā ca sumukha,
suhemā hemasuttacā;
Koñcī samuddatīreva,
kapaṇā nūna rucchati”.

114.

885 “Evaṃ mahanto lokassa,
appameyyo mahāgaṇī;
Ekitthimanusoceyya,
nayidaṃ paññavatāmiva.

115.

886 Vātova gandhamādeti,
ubhayaṃ chekapāpakaṃ;
Bālo āmakapakkaṃva,
lolo andhova āmisaṃ.

116.

887 Avinicchayaññu atthesu,
mandova paṭibhāsi maṃ;
Kiccākiccaṃ na jānāsi,
sampatto kālapariyāyaṃ.

117.

888 Aḍḍhummatto udīresi,
yo seyyā maññasitthiyo;
Bahusādhāraṇā hetā,
soṇḍānaṃva surāgharaṃ.

118.

889 Māyā cesā marīcī ca,
soko rogo cupaddavo;
Kharā ca bandhanā cetā,
maccupāsā guhāsayā;
Tāsu yo vissase poso,
so naresu narādhamo”.

119.

890 “Yaṃ vuddhehi upaññātaṃ,
ko taṃ ninditumarahati;
Mahābhūtitthiyo nāma,
lokasmiṃ udapajjisuṃ.

120.

891 Khiḍḍā paṇihitā tyāsu,
rati tyāsu patiṭṭhitā;
Bījāni tyāsu rūhanti,
yadidaṃ sattā pajāyare;
Tāsu ko nibbide poso,
pāṇamāsajja pāṇibhi.

121.

892 Tvameva nañño sumukha,
thīnaṃ atthesu yuñjasi;
Tassa tyajja bhaye jāte,
bhītena jāyate mati.

122.

893 Sabbo hi saṃsayaṃ patto,
bhayaṃ bhīru titikkhati;
Paṇḍitā ca mahantāno,
atthe yuñjanti duyyuje.

123.

894 Etadatthāya rājāno,
sūramicchanti mantinaṃ;
Paṭibāhati yaṃ sūro,
āpadaṃ attapariyāyaṃ.

124.

895 Mā no ajja vikantiṃsu,
rañño sūdā mahānase;
Tathā hi vaṇṇo pattānaṃ,
phalaṃ veḷuṃva taṃ vadhi.

125.

896 Muttopi na icchi uḍḍetuṃ,
Sayaṃ bandhaṃ upāgami;
Sopajja saṃsayaṃ patto,
Atthaṃ gaṇhāhi mā mukhaṃ.

126.

897 So taṃ yogaṃ payuñjassu,
yuttaṃ dhammūpasaṃhitaṃ;
Tava pariyāpadānena,
mama pāṇesanaṃ cara”.

127.

898 “Mā bhāyi patataṃ seṭṭha,
na hi bhāyanti tādisā;
Ahaṃ yogaṃ payuñjissaṃ,
yuttaṃ dhammūpasaṃhitaṃ;
Mama pariyāpadānena,
khippaṃ pāsā pamokkhasi”.

128.

899 So luddo haṃsakājena,
rājadvāraṃ upāgami;
“Paṭivedetha maṃ rañño,
dhataraṭṭhāyamāgato”.

129.

900 Te disvā puññasaṅkāse,
ubho lakkhaṇasammate;
Khalu saṃyamano rājā,
amacce ajjhabhāsatha.

130.

901 “Detha luddassa vatthāni,
annaṃ pānañca bhojanaṃ;
Kāmaṅkaro hiraññassa,
yāvanto esa icchati”.

131.

902 Disvā luddaṃ pasannattaṃ,
Kāsirājā tadabravi;
“Yadyāyaṃ samma khemaka,
Puṇṇā haṃsehi tiṭṭhati.

132.

903 Kathaṃ rucimajjhagataṃ,
pāsahattho upāgami;
Okiṇṇaṃ ñātisaṅghehi,
nimmajjhimaṃ kathaṃ gahi”.

133.

904 “Ajja me sattamā ratti,
adanāni upāsato;
Padametassa anvesaṃ,
appamatto ghaṭassito.

134.

905 Athassa padamaddakkhiṃ,
carato adanesanaṃ;
Tatthāhaṃ odahiṃ pāsaṃ,
evaṃ taṃ dijamaggahiṃ”.

135.

906 “Ludda dve ime sakuṇā,
atha ekoti bhāsasi;
Cittaṃ nu te vipariyattaṃ,
adu kiṃ nu jigīsasi”.

136.

907 “Yassa lohitakā tālā,
tapanīyanibhā subhā;
Uraṃ saṃhacca tiṭṭhanti,
so me bandhaṃ upāgami.

137.

908 Athāyaṃ bhassaro pakkhī,
abaddho baddhamāturaṃ;
Ariyaṃ bruvāno aṭṭhāsi,
cajanto mānusiṃ giraṃ”.

138.

909 “Atha kiṃ dāni sumukha,
Hanuṃ saṃhacca tiṭṭhasi;
Adu me parisaṃ patto,
Bhayā bhīto na bhāsasi”.

139.

910 “Nāhaṃ kāsipati bhīto,
ogayha parisaṃ tava;
Nāhaṃ bhayā na bhāsissaṃ,
vākyaṃ atthamhi tādise”.

140.

911 “Na te abhisaraṃ passe,
na rathe napi pattike;
Nāssa cammaṃ va kīṭaṃ vā,
vammite ca dhanuggahe.

141.

912 Na hiraññaṃ suvaṇṇaṃ vā,
nagaraṃ vā sumāpitaṃ;
Okiṇṇaparikhaṃ duggaṃ,
daḷhamaṭṭālakoṭṭhakaṃ;
Yattha paviṭṭho sumukha,
bhāyitabbaṃ na bhāyasi”.

142.

913 “Na me abhisarenattho,
nagarena dhanena vā;
Apathena pathaṃ yāma,
antalikkhecarā mayaṃ.

143.

914 Sutā ca paṇḍitā tyamhā,
nipuṇā atthacintakā;
Bhāsematthavatiṃ vācaṃ,
sacce cassa patiṭṭhito.

144.

915 Kiñca tuyhaṃ asaccassa,
anariyassa karissati;
Musāvādissa luddassa,
bhaṇitampi subhāsitaṃ.

145.

916 Taṃ brāhmaṇānaṃ vacanā,
imaṃ khemamakārayi;
Abhayañca tayā ghuṭṭhaṃ,
imāyo dasadhā disā.

146.

917 Ogayha te pokkharaṇiṃ,
vippasannodakaṃ suciṃ;
Pahūtaṃ cādanaṃ tattha,
ahiṃsā cettha pakkhinaṃ.

147.

918 Idaṃ sutvāna nigghosaṃ,
āgatamha tavantike;
Te te bandhasma pāsena,
etaṃ te bhāsitaṃ musā.

148.

919 Musāvādaṃ purakkhatvā,
icchālobhañca pāpakaṃ;
Ubho sandhimatikkamma,
asātaṃ upapajjati”.

149.

920 “Nāparajjhāma sumukha,
napi lobhāva maggahiṃ;
Sutā ca paṇḍitātyattha-
nipuṇā atthacintakā.

150.

921 Appevatthavatiṃ vācaṃ,
byāhareyyuṃ idhāgatā;
Tathā taṃ samma nesādo,
vutto sumukha maggahi”.

151.

922 “Neva bhītā kāsipati,
upanītasmi jīvite;
Bhāsematthavatiṃ vācaṃ,
sampattā kālapariyāyaṃ.

152.

923 Yo migena migaṃ hanti,
pakkhiṃ vā pana pakkhinā;
Sutena vā sutaṃ kiṇyā,
kiṃ anariyataraṃ tato.

153.

924 Yo cāriyarudaṃ bhāse,
anariyadhammavassito;
Ubho so dhaṃsate lokā,
idha ceva parattha ca.

154.

925 Na majjetha yasaṃ patto,
na byādhe pattasaṃsayaṃ;
Vāyametheva kiccesu,
saṃvare vivarāni ca.

155.

926 Ye vuddhā abbhatikkantā,
sampattā kālapariyāyaṃ;
Idha dhammaṃ caritvāna,
evaṃte tidivaṃ gatā.

156.

927 Idaṃ sutvā kāsipati,
dhammamattani pālaya;
Dhataraṭṭhañca muñcāhi,
haṃsānaṃ pavaruttamaṃ”.

157.

928 “Āharantudakaṃ pajjaṃ,
āsanañca mahārahaṃ;
Pañjarato pamokkhāmi,
dhataraṭṭhaṃ yasassinaṃ.

158.

929 Tañca senāpatiṃ dhīraṃ,
nipuṇaṃ atthacintakaṃ;
Yo sukhe sukhito rañño,
dukkhite hoti dukkhito.

159.

930 Ediso kho arahati,
piṇḍamasnātu bhattuno;
Yathāyaṃ sumukho rañño,
pāṇasādhāraṇo sakhā”.

160.

931 Pīṭhañca sabbasovaṇṇaṃ,
Aṭṭhapādaṃ manoramaṃ;
Maṭṭhaṃ kāsikamatthannaṃ,
Dhataraṭṭho upāvisi.

161.

932 Kocchañca sabbasovaṇṇaṃ,
veyyagghaparisibbitaṃ;
Sumukho ajjhupāvekkhi,
dhataraṭṭhassanantarā.

162.

933 Tesaṃ kañcanapattehi,
puthū ādāya kāsiyo;
Haṃsānaṃ abhihāresuṃ,
aggarañño pavāsitaṃ.

163.

934 Disvā abhihaṭaṃ aggaṃ,
kāsirājena pesitaṃ;
Kusalo khattadhammānaṃ,
tato pucchi anantarā.

164.

935 “Kaccinnu bhoto kusalaṃ,
kacci bhoto anāmayaṃ;
Kacci raṭṭhamidaṃ phītaṃ,
dhammena manusāsasi”.

165.

936 “Kusalañceva me haṃsa,
atho haṃsa anāmayaṃ;
Atho raṭṭhamidaṃ phītaṃ,
dhammenaṃ manusāsahaṃ”.

166.

937 “Kacci bhoto amaccesu,
doso koci na vijjati;
Kacci ca te tavatthesu,
nāvakaṅkhanti jīvitaṃ”.

167.

938 “Athopi me amaccesu,
doso koci na vijjati;
Athopi te mamatthesu,
nāvakaṅkhanti jīvitaṃ”.

168.

939 “Kacci te sādisī bhariyā,
assavā piyabhāṇinī;
Puttarūpayasūpetā,
tava chandavasānugā”.

169.

940 “Atho me sādisī bhariyā,
assavā piyabhāṇinī;
Puttarūpayasūpetā,
mama chandavasānugā”.

170.

941 “Kacci raṭṭhaṃ anuppīḷaṃ,
akutociupaddavaṃ;
Asāhasena dhammena,
samena manusāsasi”.

171.

942 “Atho raṭṭhaṃ anuppīḷaṃ,
akutociupaddavaṃ;
Asāhasena dhammena,
samena manusāsahaṃ”.

172.

943 “Kacci santo apacitā,
Asanto parivajjitā;
No ce dhammaṃ niraṃkatvā,
Adhammamanuvattasi”.

173.

944 “Santo ca me apacitā,
asanto parivajjitā;
Dhammamevānuvattāmi,
adhammo me niraṅkato”.

174.

945 “Kacci nānāgataṃ dīghaṃ,
samavekkhasi khattiya;
Kacci matto madanīye,
paralokaṃ na santasi”.

175.

946 “Nāhaṃ anāgataṃ dīghaṃ,
samavekkhāmi pakkhima;
Ṭhito dasasu dhammesu,
paralokaṃ na santase.

176.

947 Dānaṃ sīlaṃ pariccāgaṃ,
ajjavaṃ maddavaṃ tapaṃ;
Akkodhaṃ avihiṃsañca,
khantiñca avirodhanaṃ.

177.

948 Iccete kusale dhamme,
ṭhite passāmi attani;
Tato me jāyate pīti,
somanassañcanappakaṃ.

178.

949 Sumukho ca acintetvā,
visajji pharusaṃ giraṃ;
Bhāvadosamanaññāya,
asmākāyaṃ vihaṅgamo.

179.

950 So kuddho pharusaṃ vācaṃ,
nicchāresi ayoniso;
Yānasmesu na vijjanti,
nayidaṃ paññavatāmiva”.

180.

951 “Atthi me taṃ atisāraṃ,
vegena manujādhipa;
Dhataraṭṭhe ca baddhasmiṃ,
dukkhaṃ me vipulaṃ ahu.

181.

952 Tvaṃ no pitāva puttānaṃ,
bhūtānaṃ dharaṇīriva;
Asmākaṃ adhipannānaṃ,
khamassu rājakuñjara”.

182.

953 “Etaṃ te anumodāma,
yaṃ bhāvaṃ na nigūhasi;
Khilaṃ pabhindasi pakkhi,
ujukosi vihaṅgama.

183.

954 Yaṃ kiñci ratanaṃ atthi,
kāsirājanivesane;
Rajataṃ jātarūpañca,
muttā veḷuriyā bahū.

184.

955 Maṇayo saṅkhamuttā ca,
vatthakaṃ haricandanaṃ;
Ajinaṃ dantabhaṇḍañca,
lohaṃ kāḷāyasaṃ bahuṃ;
Etaṃ dadāmi vo vittaṃ,
issaraṃ vissajāmi vo”.

185.

956 “Addhā apacitā tyamhā,
sakkatā ca rathesabha;
Dhammesu vattamānānaṃ,
tvaṃ no ācariyo bhava.

186.

957 Ācariya samanuññātā,
Tayā anumatā mayaṃ;
Taṃ padakkhiṇato katvā,
Ñātiṃ passemurindama”.

187.

958 Sabbarattiṃ cintayitvā,
mantayitvā yathātathaṃ;
Kāsirājā anuññāsi,
haṃsānaṃ pavaruttamaṃ.

188.

959 Tato ratyā vivasāne,
sūriyuggamanaṃ pati;
Pekkhato kāsirājassa,
bhavanā te vigāhisuṃ.

189.

960 Te aroge anuppatte,
disvāna parame dije;
Kekāti makaruṃ haṃsā,
puthusaddo ajāyatha.

190.

961 Te patītā pamuttena,
bhattunā bhattugāravā;
Samantā parikiriṃsu,
aṇḍajā laddhapaccayā.

191.

962 Evaṃ mittavataṃ atthā,
sabbe honti padakkhiṇā;
Haṃsā yathā dhataraṭṭhā,
ñātisaṅghaṃ upāgamunti.

963 Mahāhaṃsajātakaṃ dutiyaṃ.