
-
-
- Khuddakapāṭhapāḷi
- Dhammapadapāḷi
- Udānapāḷi
- Itivuttakapāḷi
- Suttanipātapāḷi
- Vimānavatthupāḷi
- Petavatthupāḷi
- Theragāthāpāḷi
- Therīgāthāpāḷi
- Therāpadānapāḷi
- Therīapadānapāḷi
- Buddhavaṃsapāḷi
- Cariyāpiṭakapāḷi
- Jātakapāḷi
- Jātakapāḷi
- Mahāniddesapāḷi
- Cūḷaniddesapāḷi
- Paṭisambhidāmaggapāḷi
- Nettipāḷi
- Peṭakopadesapāḷi
- Milindapañhapāḷi
-
17.2.2 Dukaniddesa
Khuddakavatthuvibhaṅga
Niddesa
Dukaniddesa
891. 2679 Tattha katamo kodho? Yo kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa— ayaṃ vuccati “kodho”.
2680 Tattha katamo upanāho? Pubbakālaṃ kodho, aparakālaṃ upanāho. Yo evarūpo upanāho upanayhanā upanayhitattaṃ aṭṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkammaṃ kodhassa— ayaṃ vuccati “upanāho”. (1)
892. 2681 Tattha katamo makkho? Yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ— ayaṃ vuccati “makkho”.
2682 Tattha katamo paḷāso? Yo paḷāso paḷāsāyanā paḷāsāhāro vivādaṭṭhānaṃ yugaggāho appaṭinissaggo— ayaṃ vuccati “paḷāso”. (2)
893. 2683 Tattha katamā issā? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā usūyitattaṃ— ayaṃ vuccati “issā”.
2684 Tattha katamaṃ macchariyaṃ? Pañca macchariyāni— āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa— idaṃ vuccati “macchariyaṃ”. (3)
894. 2685 Tattha katamā māyā? Idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā, vācāya duccaritaṃ caritvā, manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetuṃ pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati. “Mā maṃ jaññā”ti icchati. “Mā maṃ jaññā”ti saṅkappeti. “Mā maṃ jaññā”ti vācaṃ bhāsati. “Mā maṃ jaññā”ti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accāsarā vañcanā nikati vikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paṭicchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā— ayaṃ vuccati “māyā”.
2686 Tattha katamaṃ sāṭheyyaṃ? Idhekacco saṭho hoti parisaṭho. Yaṃ tattha saṭhaṃ saṭhatā sāṭheyyaṃ kakkaratā kakkariyaṃ parikkhattatā pārikkhattiyaṃ— idaṃ vuccati “sāṭheyyaṃ”. (4)
895. 2687 Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ— ayaṃ vuccati “avijjā”.
2688 Tattha katamā bhavataṇhā? Yo bhavesu bhavacchando bhavarāgo bhavanandī bhavataṇhā bhavasineho bhavapariḷāho bhavamucchā bhavajjhosānaṃ— ayaṃ vuccati “bhavataṇhā”. (5)
896. 2689 Tattha katamā bhavadiṭṭhi? “Bhavissati attā ca loko cā”ti— yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho— ayaṃ vuccati “bhavadiṭṭhi”.
2690 Tattha katamā vibhavadiṭṭhi? “Na bhavissati attā ca loko cā”ti— yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho— ayaṃ vuccati “vibhavadiṭṭhi”. (6)
897. 2691 Tattha katamā sassatadiṭṭhi? “Sassato attā ca loko cā”ti— yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho— ayaṃ vuccati “sassatadiṭṭhi”.
2692 Tattha katamā ucchedadiṭṭhi? “Ucchijjissati attā ca loko cā”ti— yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho— ayaṃ vuccati “ucchedadiṭṭhi”. (7)
898. 2693 Tattha katamā antavādiṭṭhi? “Antavā attā ca loko cā”ti— yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho— ayaṃ vuccati “antavādiṭṭhi”.
2694 Tattha katamā anantavādiṭṭhi? “Anantavā attā ca loko cā”ti— yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho— ayaṃ vuccati “anantavādiṭṭhi”. (8)
899. 2695 Tattha katamā pubbantānudiṭṭhi? Pubbantaṃ ārabbha yā uppajjati diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho— ayaṃ vuccati “pubbantānudiṭṭhi”.
2696 Tattha katamā aparantānudiṭṭhi? Aparantaṃ ārabbha yā uppajjati diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho— ayaṃ vuccati “aparantānudiṭṭhi”. (9)
900. 2697 Tattha katamaṃ ahirikaṃ? Yaṃ na hirīyati hiriyitabbena, na hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā— idaṃ vuccati “ahirikaṃ”.
2698 Tattha katamaṃ anottappaṃ? Yaṃ na ottappati ottappitabbena na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā— idaṃ vuccati “anottappaṃ”. (10)
901. 2699 Tattha katamā dovacassatā? Sahadhammike vuccamāne dovacassāyaṃ dovacassiyaṃ dovacassatā vippaṭikulaggāhitā vipaccanīkasātatā anādariyaṃ anādaratā agāravatā appatissavatā— ayaṃ vuccati “dovacassatā”.
2700 Tattha katamā pāpamittatā? Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā maccharino duppaññā, yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā— ayaṃ vuccati “pāpamittatā”. (11)
902. 2701 Tattha katamo anajjavo? Yo anajjavo anajjavatā jimhatā vaṅkatā kuṭilatā— ayaṃ vuccati “anajjavo”.
2702 Tattha katamo amaddavo? Yā amudutā amaddavatā kakkhaḷiyaṃ phārusiyaṃ kakkhaḷatā kaṭhinatā ujucittatā amudutā— ayaṃ vuccati “amaddavo”. (12)
903. 2703 Tattha katamā akkhanti? Yā akkhanti akkhamanatā anadhivāsanatā caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa— ayaṃ vuccati “akkhanti”.
2704 Tattha katamaṃ asoraccaṃ? Kāyiko vītikkamo vācasiko vītikkamo kāyikavācasiko vītikkamo— idaṃ vuccati “asoraccaṃ”. Sabbampi dussīlyaṃ asoraccaṃ. (13)
904. 2705 Tattha katamaṃ asākhalyaṃ? Yā sā vācā kaṇḍakā kakkasā parakaṭukā parābhisajjanī kodhasāmantā asamādhisaṃvattanikā tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti. Yā tattha asaṇhavācatā asakhilavācatā pharusavācatā— idaṃ vuccati “asākhalyaṃ”.
2706 Tattha katamo appaṭisanthāro? Dve paṭisanthārā— āmisapaṭisanthāro ca dhammapaṭisanthāro ca. Idhekacco appaṭisanthārako hoti āmisapaṭisanthārena vā dhammapaṭisanthārena vā— ayaṃ vuccati “appaṭisanthāro”. (14)
905. 2707 Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā? Idhekacco cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ, manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro— ayaṃ vuccati “indriyesu aguttadvāratā”.
2708 Tattha katamā bhojane amattaññutā? Idhekacco appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya. Yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane— ayaṃ vuccati “bhojane amattaññutā”. (15)
906. 2709 Tattha katamaṃ muṭṭhassaccaṃ? Yā assati ananussati appaṭissati assati assaraṇatā adhāraṇatā pilāpanatā sammussanatā— idaṃ vuccati “muṭṭhassaccaṃ”.
2710 Tattha katamaṃ asampajaññaṃ? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ— idaṃ vuccati “asampajaññaṃ”. (16)
907. 2711 Tattha katamā sīlavipatti? Yo kāyiko vītikkamo vācasiko vītikkamo kāyikavācasiko vītikkamo— ayaṃ vuccati “sīlavipatti”. Sabbampi dussīlyaṃ sīlavipatti.
2712 Tattha katamā diṭṭhivipatti? “Natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ…pe… ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī”ti— yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho— ayaṃ vuccati “diṭṭhivipatti”. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti. (17)
908. 2713 Tattha katamaṃ ajjhattasaṃyojanaṃ? Pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni— ajjhattasaṃyojanaṃ. Pañcuddhambhāgiyāni saṃyojanāni— bahiddhāsaṃyojanaṃ. (18)
2714 Dukaṃ.