Ñāṇavibhaṅga

Niddesa

Tikaniddesa

768. 2452 Tattha katamā cintāmayā paññā? Yogavihitesu vā kammāyatanesu yogavihitesu vā sippāyatanesu yogavihitesu vā vijjāṭṭhānesu kammassakataṃ vā saccānulomikaṃ vā rūpaṃ aniccanti vā vedanā…pe…  saññā…  saṅkhārā…  viññāṇaṃ aniccanti vā, yaṃ evarūpiṃ anulomikaṃ khantiṃ diṭṭhiṃ ruciṃ mudiṃ pekkhaṃ dhammanijjhānakkhantiṃ parato assutvā paṭilabhati—  ayaṃ vuccati “cintāmayā paññā”.

2453 Tattha katamā sutamayā paññā? Yogavihitesu vā kammāyatanesu yogavihitesu vā sippāyatanesu yogavihitesu vā vijjāṭṭhānesu kammassakataṃ vā saccānulomikaṃ vā rūpaṃ aniccanti vā vedanā…pe…  saññā…  saṅkhārā…  viññāṇaṃ aniccanti vā, yaṃ evarūpiṃ anulomikaṃ khantiṃ diṭṭhiṃ ruciṃ mudiṃ pekkhaṃ dhammanijjhānakkhantiṃ parato sutvā paṭilabhati—  ayaṃ vuccati “sutamayā paññā”.

2454 Sabbāpi samāpannassa paññā bhāvanāmayā paññā. (1)

769. 2455 Tattha katamā dānamayā paññā? Dānaṃ ārabbha dānādhigaccha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “dānamayā paññā”.

2456 Tattha katamā sīlamayā paññā? Sīlaṃ ārabbha sīlādhigaccha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “sīlamayā paññā”.

2457 Sabbāpi samāpannassa paññā bhāvanāmayā paññā. (2)

770. 2458 Tattha katamā adhisīle paññā? Pātimokkhasaṃvaraṃ saṃvarantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “adhisīle paññā”.

2459 Tattha katamā adhicitte paññā? Rūpāvacarārūpāvacarasamāpattiṃ samāpajjantassa yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “adhicitte paññā”.

2460 Tattha katamā adhipaññāya paññā? Catūsu maggesu catūsu phalesu paññā—  ayaṃ vuccati “adhipaññāya paññā”. (3)

771. 2461 Tattha katamaṃ āyakosallaṃ? “Ime dhamme manasikaroto anuppannā ceva akusalā dhammā na uppajjanti, uppannā ca akusalā dhammā pahīyanti. Ime vā panime dhamme manasikaroto anuppannā ceva kusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattantī”ti—  yā tattha paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  idaṃ vuccati “āyakosallaṃ”.

2462 Tattha katamaṃ apāyakosallaṃ? “Ime dhamme manasikaroto anuppannā ceva kusalā dhammā na uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā nirujjhanti. Ime vā panime dhamme manasikaroto anuppannā ceva akusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca akusalā dhammā bhiyyobhāvāya vepullāya saṃvattantī”ti—  yā tattha paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  idaṃ vuccati “apāyakosallaṃ”.

2463 Sabbāpi tatrupāyā paññā upāyakosallaṃ. (4)

772. 2464 Catūsu bhūmīsu vipāke paññā vipākā paññā.

2465 Catūsu bhūmīsu kusale paññā vipākadhammadhammā paññā.

2466 Tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā nevavipākanavipākadhammadhammā paññā. (5)

773. 2467 Tīsu bhūmīsu vipāke paññā upādinnupādāniyā paññā.

2468 Tīsu bhūmīsu kusale tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā anupādinnupādāniyā paññā.

2469 Catūsu maggesu catūsu phalesu paññā anupādinnaanupādāniyā paññā. (6)

774. 2470 Vitakkavicārasampayuttā paññā savitakkasavicārā paññā.

2471 Vitakkavippayuttā vicārasampayuttā paññā avitakkavicāramattā paññā.

2472 Vitakkavicāravippayuttā paññā avitakkaavicārā paññā. (7)

775. 2473 Pītisampayuttā paññā pītisahagatā paññā.

2474 Sukhasampayuttā paññā sukhasahagatā paññā.

2475 Upekkhāsampayuttā paññā upekkhāsahagatā paññā. (8)

776. 2476 Tīsu bhūmīsu kusale paññā ācayagāminī paññā.

2477 Catūsu maggesu paññā apacayagāminī paññā.

2478 Catūsu bhūmīsu vipāke tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā nevācayagāmināpacayagāminī paññā. (9)

777. 2479 Catūsu maggesu tīsu phalesu paññā sekkhā paññā.

2480 Upariṭṭhimā arahattaphale paññā asekkhā paññā.

2481 Tīsu bhūmīsu kusale tīsu bhūmīsu vipāke tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā nevasekkhanāsekkhā paññā. (10)

778. 2482 Kāmāvacarakusalābyākate paññā parittā paññā.

2483 Rūpāvacarārūpāvacarakusalābyākate paññā mahaggatā paññā.

2484 Catūsu maggesu catūsu phalesu paññā appamāṇā paññā. (11)

779. 2485 Tattha katamā parittārammaṇā paññā? Paritte dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “parittārammaṇā paññā”. (12: 1 )

780. 2486 Tattha katamā mahaggatārammaṇā paññā? Mahaggate dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “mahaggatārammaṇā paññā”. (12: 2 )

781. 2487 Tattha katamā appamāṇārammaṇā paññā? Appamāṇe dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “appamāṇārammaṇā paññā”. (12: 3 )

782. 2488 Tattha katamā maggārammaṇā paññā? Ariyamaggaṃ ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “maggārammaṇā paññā”. (13: 1 )

2489 Catūsu maggesu paññā maggahetukā paññā. (13: 2 )

783. 2490 Tattha katamā maggādhipatinī paññā? Ariyamaggaṃ adhipatiṃ karitvā yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “maggādhipatinī paññā”. (13: 3 )

784. 2491 Catūsu bhūmīsu vipāke paññā siyā uppannā, siyā uppādinī, na vattabbā anuppannāti. Catūsu bhūmīsu kusale tīsu bhūmīsu kiriyābyākate paññā siyā uppannā, siyā anuppannā, na vattabbā uppādinīti. (14)

785. 2492 Sabbāva paññā siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā. (15)

786. 2493 Tattha katamā atītārammaṇā paññā? Atīte dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “atītārammaṇā paññā”. (16: 1 )

787. 2494 Tattha katamā anāgatārammaṇā paññā? Anāgate dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “anāgatārammaṇā paññā”. (16: 2 )

788. 2495 Tattha katamā paccuppannārammaṇā paññā? Paccuppanne dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “paccuppannārammaṇā paññā”. (16: 3 )

789. 2496 Sabbāva paññā siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā. (17)

790. 2497 Tattha katamā ajjhattārammaṇā paññā? Ajjhatte dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “ajjhattārammaṇā paññā”. (18: 1 )

791. 2498 Tattha katamā bahiddhārammaṇā paññā? Bahiddhādhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “bahiddhārammaṇā paññā”. (18: 2 )

792. 2499 Tattha katamā ajjhattabahiddhārammaṇā paññā? Ajjhattabahiddhā dhamme ārabbha yā uppajjati paññā pajānanā…pe…  amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—  ayaṃ vuccati “ajjhattabahiddhārammaṇā paññā”. (18: 3 )

2500 Evaṃ tividhena ñāṇavatthu.
Tikaṃ.