Mahāpaṇṇāsaka

Paṭhamavagga

Puggalakathā

Saccikaṭṭhasabhāgānuyoga

208. 340 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Puggalo saṅkhatoti? Na hevaṃ vattabbe…pe…  puggalo asaṅkhatoti? Na hevaṃ vattabbe…pe…  puggalo neva saṅkhato nāsaṅkhatoti? Na hevaṃ vattabbe.

209. 341 ๐ Puggalo neva saṅkhato nāsaṅkhatoti? Āmantā. Saṅkhatañca asaṅkhatañca ṭhapetvā atthaññā tatiyā koṭīti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

210. 342 ๐ Saṅkhatañca asaṅkhatañca ṭhapetvā atthaññā tatiyā koṭīti? Āmantā. Nanu vuttaṃ bhagavatā—  “dvemā, bhikkhave, dhātuyo. Katamā dve? Saṅkhatā ca dhātu asaṅkhatā ca dhātu. Imā kho, bhikkhave, dve dhātuyo”ti. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ—  “saṅkhatañca asaṅkhatañca ṭhapetvā atthaññā tatiyā koṭī”ti.

211. 343 ๐ Puggalo neva saṅkhato nāsaṅkhatoti? Āmantā. Aññaṃ saṅkhataṃ, aññaṃ asaṅkhataṃ, añño puggaloti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

212. 344 ๐ Khandhā saṅkhatā, nibbānaṃ asaṅkhataṃ, puggalo neva saṅkhato nāsaṅkhatoti? Āmantā. Aññe khandhā, aññaṃ nibbānaṃ, añño puggaloti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

213. 345 ๐ Rūpaṃ saṅkhataṃ, nibbānaṃ asaṅkhataṃ, puggalo neva saṅkhato nāsaṅkhatoti? Āmantā. Aññaṃ rūpaṃ, aññaṃ nibbānaṃ, añño puggaloti? Na hevaṃ vattabbe. Vedanā…  saññā…  saṅkhārā…  viññāṇaṃ saṅkhataṃ, nibbānaṃ asaṅkhataṃ, puggalo neva saṅkhato nāsaṅkhatoti? Āmantā. Aññaṃ viññāṇaṃ, aññaṃ nibbānaṃ, añño puggaloti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

214. 346 ๐ Puggalassa uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatīti? Āmantā. Puggalo saṅkhatoti? Na hevaṃ vattabbe…pe…  vuttaṃ bhagavatā—  “tīṇimāni, bhikkhave, saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni. Saṅkhatānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatī”ti. Puggalassa uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati; tena hi puggalo saṅkhatoti.

215. 347 ๐ Puggalassa na uppādo paññāyati, na vayo paññāyati, na ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatīti? Āmantā. Puggalo asaṅkhatoti? Na hevaṃ vattabbe…pe…  vuttaṃ bhagavatā—  “tīṇimāni, bhikkhave, asaṅkhatassa asaṅkhatalakkhaṇāni. Asaṅkhatānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ na uppādo paññāyati, na vayo paññāyati, na ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatī”ti. Puggalassa na uppādo paññāyati, na vayo paññāyati, na ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati; tena hi puggalo asaṅkhatoti.

216. 348 ๐ Parinibbuto puggalo atthatthamhi, natthatthamhīti? Atthatthamhīti. Parinibbuto puggalo sassatoti? Na hevaṃ vattabbe…pe…  natthatthamhīti. Parinibbuto puggalo ucchinnoti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

217. 349 ๐ Puggalo kiṃ nissāya tiṭṭhatīti? Bhavaṃ nissāya tiṭṭhatīti. Bhavo anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo vipariṇāmadhammoti? Āmantā. Puggalopi anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo vipariṇāmadhammoti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

218. 350 × Na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti? Āmantā. Nanu atthi koci sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “sukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānātīti? Āmantā. Hañci atthi koci sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “sukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānāti, tena vata re vattabbe—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

219. 351 × Na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti? Āmantā. Nanu atthi koci dukkhaṃ vedanaṃ vediyamāno…pe…  adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānātīti? Āmantā. Hañci atthi koci adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānāti, tena vata re vattabbe—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

220. 352 ๐ Atthi koci sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “sukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānātīti katvā tena ca kāraṇena puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Yo sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “sukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānāti, sveva puggalo; yo sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “sukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti na pajānāti, na so puggaloti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

353 Yo dukkhaṃ vedanaṃ vediyamāno…pe…  yo adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānāti, sveva puggalo; yo adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti na pajānāti, na so puggaloti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

221. 354 ๐ Atthi koci sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “sukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānātīti katvā tena ca kāraṇena puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Aññā sukhā vedanā, añño sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “sukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānātīti? Na hevaṃ vattabbe…pe…  aññā dukkhā vedanā…pe…  aññā adukkhamasukhā vedanā, añño adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno “adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyāmī”ti pajānātīti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

222. 355 × Na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti? Āmantā. Nanu atthi koci kāye kāyānupassī viharatīti? Āmantā. Hañci atthi koci kāye kāyānupassī viharati, tena vata re vattabbe—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

223. 356 × Na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti? Āmantā. Nanu atthi koci vedanāsu…pe…  citte…  dhammesu dhammānupassī viharatīti? Āmantā. Hañci atthi koci dhammesu dhammānupassī viharati, tena vata re vattabbe—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

224. 357 ๐ Atthi koci kāye kāyānupassī viharatīti katvā tena ca kāraṇena puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Yo kāye kāyānupassī viharati, sveva puggalo; yo na kāye kāyānupassī viharati, na so puggaloti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

358 Yo vedanāsu…pe…  citte…  dhammesu dhammānupassī viharati, sveva puggalo; yo na dhammesu dhammānupassī viharati, na so puggaloti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

225. 359 ๐ Atthi koci kāye kāyānupassī viharatīti katvā tena ca kāraṇena puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Añño kāyo, añño kāye kāyānupassī viharatīti? Na hevaṃ vattabbe…pe…  aññā vedanā…  aññaṃ cittaṃ…  aññe dhammā, añño dhammesu dhammānupassī viharatīti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

226. 360 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Nanu vuttaṃ bhagavatā—

361 “Suññato lokaṃ avekkhassu,

mogharāja sadā sato;

Attānudiṭṭhiṃ ūhacca,

evaṃ maccutaro siyā;

Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ,

maccurājā na passatī”ti.

362 Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

227. 363 ๐ Puggalo avekkhatīti? Āmantā. Saha rūpena avekkhati, vinā rūpena avekkhatīti? Saha rūpena avekkhatīti. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti? Na hevaṃ vattabbe…pe…  vinā rūpena avekkhatīti, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

228. 364 ๐ Puggalo avekkhatīti? Āmantā. Abbhantaragato avekkhati, bahiddhā nikkhamitvā avekkhatīti? Abbhantaragato avekkhatīti. Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti? Na hevaṃ vattabbe…pe…  bahiddhā nikkhamitvā avekkhatīti, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti? Na hevaṃ vattabbe…pe… .

229. 365 × Na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti? Āmantā. Nanu bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī avitathavādī anaññathavādīti? Āmantā. Vuttaṃ bhagavatā—  “atthi puggalo attahitāya paṭipanno”ti. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti.

230. 366 × Na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti? Āmantā. Nanu bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī avitathavādī anaññathavādīti? Āmantā. Vuttaṃ bhagavatā—  “ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānan”ti. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti.

231. 367 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Nanu bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī avitathavādī anaññathavādīti? Āmantā. Vuttaṃ bhagavatā—  “sabbe dhammā anattā”ti. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

232. 368 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Nanu bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī avitathavādī anaññathavādīti? Āmantā. Vuttaṃ bhagavatā—  “dukkhameva uppajjamānaṃ uppajjati, dukkhameva nirujjhamānaṃ nirujjhatīti na kaṅkhati na vicikicchati, aparappaccayaññāṇamevassa ettha hoti. Ettāvatā kho, kaccāna, sammādiṭṭhi hotī”ti. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

233. 369 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Nanu vajirā bhikkhunī māraṃ pāpimantaṃ etadavoca—

370 “Kiṃ nu sattoti paccesi,

māra diṭṭhigataṃ nu te;

Suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ,

nayidha sattupalabbhati.

371 Yathā hi aṅgasambhārā,

hoti saddo ratho iti;

Evaṃ khandhesu santesu,

hoti sattoti sammuti.

372 Dukkhameva hi sambhoti,

dukkhaṃ tiṭṭhati veti ca;

Nāññatra dukkhā sambhoti,

nāññaṃ dukkhā nirujjhatī”ti.

373 Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

234. 374 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Nanu āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca—  “‘suñño loko, suñño loko’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, ‘suñño loko’ti vuccatī”ti? “Yasmā kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā ‘suñño loko’ti vuccati. Kiñcānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā? Cakkhuṃ kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, rūpā suññā…pe…  cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ…  cakkhusamphasso suñño…  yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā, sotaṃ suññaṃ…pe…  saddā suññā…  ghānaṃ suññaṃ…  gandhā suññā…  jivhā suññā…  rasā suññā…  kāyo suñño…  phoṭṭhabbā suññā…  mano suñño…  dhammā suññā…  manoviññāṇaṃ suññaṃ…  manosamphasso suñño…  yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā. Yasmā kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā ‘suñño loko’ti vuccatī”ti. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

235. 375 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Nanu bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī avitathavādī anaññathavādīti? Āmantā. Vuttaṃ bhagavatā—  “attani vā, bhikkhave, sati ‘attaniyaṃ me’ti assā”ti? “Evaṃ, bhante”. “Attaniye vā, bhikkhave, sati ‘attā me’ti assā”ti? “Evaṃ, bhante”. “Attani ca, bhikkhave, attaniye ca saccato thetato anupalabbhiyamāne yampidaṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ so loko so attā so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo, sassatisamaṃ tatheva ṭhassāmīti—  ‘nanvāyaṃ, bhikkhave, kevalo paripūro bāladhammo’”ti? “Kiñhi no siyā, bhante, kevalo hi, bhante, paripūro bāladhammo”ti. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

236. 376 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Nanu bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī avitathavādī anaññathavādīti? Āmantā. Vuttaṃ bhagavatā—  “tayo me, seniya, satthāro santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame tayo? Idha, seniya, ekacco satthā diṭṭheva dhamme attānaṃ saccato thetato paññāpeti, abhisamparāyañca attānaṃ saccato thetato paññāpeti.

377 Idha pana, seniya, ekacco satthā diṭṭheva hi kho dhamme attānaṃ saccato thetato paññāpeti, no ca kho abhisamparāyaṃ attānaṃ saccato thetato paññāpeti.

378 Idha pana, seniya, ekacco satthā diṭṭhe ceva dhamme attānaṃ saccato thetato na paññāpeti, abhisamparāyañca attānaṃ saccato thetato na paññāpeti.

379 Tatra, seniya, yvāyaṃ satthā diṭṭhe ceva dhamme attānaṃ saccato thetato paññāpeti, abhisamparāyañca attānaṃ saccato thetato paññāpeti—  ayaṃ vuccati, seniya, satthā sassatavādo.

380 Tatra, seniya, yvāyaṃ satthā diṭṭheva hi kho dhamme attānaṃ saccato thetato paññāpeti, no ca kho abhisamparāyaṃ attānaṃ saccato thetato paññāpeti—  ayaṃ vuccati, seniya, satthā ucchedavādo.

381 Tatra, seniya, yvāyaṃ satthā diṭṭhe ceva dhamme attānaṃ saccato thetato na paññāpeti, abhisamparāyañca attānaṃ saccato thetato na paññāpeti—  ayaṃ vuccati, seniya, satthā sammāsambuddho. Ime kho, seniya, tayo satthāro santo saṃvijjamānā lokasmin”ti. Attheva suttantoti? Āmantā. Tena hi na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

237. 382 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Nanu bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī avitathavādī anaññathavādīti? Āmantā. Vuttaṃ bhagavatā—  “sappikumbho”ti? Āmantā. Atthi koci sappissa kumbhaṃ karotīti? Na hevaṃ vattabbe…pe… . Tena hi na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti.

238. 383 ๐ Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti? Āmantā. Nanu bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī avitathavādī anaññathavādīti? Āmantā. Vuttaṃ bhagavatā—  “telakumbho…  madhukumbho…  phāṇitakumbho…  khīrakumbho…  udakakumbho…  pānīyathālakaṃ…  pānīyakosakaṃ…  pānīyasarāvakaṃ…  niccabhattaṃ…  dhuvayāgū”ti? Āmantā. Atthi kāci yāgu niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammāti? Na hevaṃ vattabbe. …pe… . Tena hi na vattabbaṃ—  “puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenā”ti. (Saṃkhittaṃ.)

384 Aṭṭhakaniggahapeyyālā,

Sandhāvaniyā upādāya;

Cittena pañcamaṃ kalyāṇaṃ,

Iddhisuttāharaṇena aṭṭhamaṃ.

385 Puggalakathā niṭṭhitā.